Dit is een wetenschappelijk gefundeerd boek dat doorspekt is met anekdotische voorbeelden, zowel van leerkrachten, docenten, leerlingen en studenten. Je kan dus niet zo maar zeggen "Dat is allemaal goed en wel in theorie, maar dat werkt niet in de praktijk."

Dat doet het dus wel !

Er is voldoende tijd gestoken in het opstellen van de inhoud van het boek. Die werd vooraf grondig doorgenomen en kritisch becommentarieerd door mensen van het werkveld. Ook mede daardoor is de inhoud relevant en zeker toepasbaar in de praktijk.

De 3 psychologische basisbehoeften van de mens zijn ondertussen hopelijk al voldoende doorgedrongen maar worden voor de zekerheid toch nog eens kort toegelicht in deel 1. Autonomie, verbondenheid en competentie zijn nodig opdat de mens zich voldaan kan voelen. Als deze psychologische basisbehoeften niet bevredigd worden of nog erger, gefrustreerd, dan zal de betrokken persoon absoluut niet floreren. Zijn motivatie wordt gefnuikt. En dat is iets dat je net niet wil bij je leerlingen/studenten. Maar ook niet bij medewerkers/collega's. Want de concepten die opgenomen zijn in dit boek, kan je gerust ook vertalen naar een bedrijfsomgeving.

In deel 2 gaat men door 3 hoofdstukken de grondhouding bekijken opdat je ABC-ondersteunend kan optreden. Uiteraard begint het met een open en nieuwsgierige houding aan te nemen. Denk hierbij aan de peuter die rondkruipt, op verkenning in de omgeving. Zonder vooroordelen, alles bekijkend en aftastend. Dat is een geschikte houding. Als je op voorhand al een slecht beeld in je hoofd hebt van de leerling/student, dan moet deze eerst al het tegendeel "bewijzen" voor je je visie aanpast. Vertrekken vanuit een open, nieuwsgierige grondhouding voorkomt dit en maakt dat je sneller tot de kern kan komen zonder frustraties.

Relationele steun is ook belangrijk. Jongeren (en bij uitbreiding, wij allemaal) hebben volwassenen rond zich nodig waarop ze kunnen rekenen. Als deze volwassene iemand is waarbij ze zich gehoord voelen en waarmee ze een 'klik' kunnen maken, dan is dat nog eens een extra surplus.

Competentie-ondersteuning kan je bekomen door oprecht te geloven in het feit dat je leerlingen/studenten de competentie hebben om er voor te zorgen dat het resultaat bereikt wordt. Mits gepast aanmoedigen, begeleiden, instrueren kan je hen laten ontdekken wat ze eigenlijk al weten en kunnen, waar ze extra hulp kunnen vinden, ... Je verhoogt dus ondertussen ook de zelfredzaamheid van de leerling/student en zorgt intussen ook voor een meer duurzaam integreren van de opgedane inzichten.

Deel 3 is gewijd aan de introductie van het leraarkompas. Enerzijds een goede en uitgebreide introductie voor overgegaan wordt aan de koppeling tussen leraarkompas en mogelijke oplossingen voor het verbeteren van de onderwijskwaliteit.

Het leraarkompas is opgedeeld in 4 zones, gecreëerd op basis van het al dan niet bevredigen van de basisbehoeften enerzijds en anderzijds de mate van het directief zijn.

Bij weinig controle en een hoge mate van bevrediging van het ABC, komen we in het kwadrant van de autonomie-ondersteuning. Is er meer sturing vanuit de leerkracht/docent, dan zal men in het structurerend kwadrant terecht komen.

Aan de linkerzijde, waar er geen ABC-bevrediging is of zelf ABC-frustratie optreedt, heeft men bovenaan het kwadrant van de chaos en onderaan het kwadrant van de controle.

Het hoeft geen betoog dat de rechterzijde van het leraarkompas aangewezen is. Waarbij de mate van directief zijn afhankelijk is van de nood bij de leerling/student om het gevoel te krijgen vooruit te gaan en te groeien. Want dat is uiteindelijk wat een leerkracht/docent graag ziet gebeuren, dat de 'pupil' groeit en steeds meer zelfstandig de resultaten kan bereiken die via de leerdoelstellingen verwacht worden.

Bij de start van dit nieuwe schooljaar en met de start van het academiejaar heel nabij, kan ik niet meer doen dan mijn collega's aanraden dit boek te lezen en de inhoud ter harte te nemen.

Anderzijds wil ik aan elke leidinggevende vragen om dit boek goed door te nemen en die zaken er uit te halen (eventueel mits een kleine 'vertaalslag') die gebruikt kunnen worden op de werkvloer.

Misschien is het ook niet slecht dat ouders dit boek lezen. Tenslotte is een groot deel van de tijd de jonge mens aanwezig bij jou als ouder. We willen allemaal een goeie band met ons kind. Dat is vaak uitdagend. Met wat extra inzichten, awareness, voorbeelden, ... wordt je misschien wat geholpen om toch net dat beetje meer te halen uit die ouder/kind-band. Ik wens het je in ieder geval toe.

Veel leesplezier en vooral succes met de omzetting naar jouw praktijk!

Het ABC van motivatie in onderwijs -  Een psychologisch basis voor elke leerling en leraar, Maarten Vansteenkiste & Bart Soenen, Uitgeverij Lannoo nv, Tielt, 2025, ISBN 978 94 014 3513 0