Het is een vlot te lezen en vooral heel interessant boek. Enerzijds omdat het zo actueel is maar vooral omdat het ons uitdaagt om na te denken. Niet alleen op individueel vlak, maar vooral op maatschappelijk vlak. Hoe gaan we als samenleving aanpassingen doorvoeren om de problematiek aan te pakken. Stephan Claes biedt geen concrete antwoorden. Logisch, deze moeten niet komen van 1 persoon of een groepje onderzoekers. De antwoorden moeten komen vanuit de samenleving, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en mogelijk regelgevend ondersteund via de politiek.

Het boek kent 4 delen, voor te komen tot de eigenlijke boodschap die vervat zit in deel 5 'Een uitdaging'. Terecht 'een' en niet 'de', want we hebben er als samenleving meerdere. Ondanks dat dit één van de vele zijn, toch niet te onderschatten wat betreft het belang om deze aan te pakken. Mogelijks kunnen wat kleine ingrepen al een (relatief) grote impact hebben.

De mens is meer dan zijn lichaam. Dat is algemeen geweten. Er is een sterke band tussen lichaam en geest. En toch is het veelal pas nadat het lichaam duidelijke signalen geeft van overbelasting, dat we bereid zijn er naar te luisteren en medische hulp zoeken. Hadden we goed geluisterd, dan hadden we al eerder signalen kunnen opmerken.

Het nadeel dat er pas geluisterd wordt als het lichaam 'sputtert' is dat er dan ook vaak gezocht wordt naar een oorzaak van lichamelijk lijden (diagnose) en een aanpak van dat lichamelijk lijden (therapie). Gevolg, er wordt niet direct een oorzaak gevonden van het lichamelijk lijden en gaat steeds maar verder met (technische) onderzoeken.

Het lichaam wordt een ballast voor de persoon als mens.

Soms is de boodschap 'luister naar je lichaam, zoek uit waar het nood aan heeft en kom er aan tegemoet'. Voor er lichamelijke, fysieke klachten optreden, zijn er mogelijks al signalen geweest dat er iets aan de hand was. Eenvoudige signalen als vaak piekeren, moeilijk in slaap geraken, 's morgens uitgeput opstaan, zich moeilijker kunnen concentreren, ...

We willen immers veel om onszelf een gevoel te geven van 'geslaagd' te zijn of mee te kunnen in het voldoen aan de verwachtingen van anderen. We denken dat we perfect moeten zijn, dat elke imperfectie afgestraft wordt. We hebben schrik iets te missen of, nog erger, niet gevraagd te worden om erbij te zijn.

Soms is het nodig om grenzen te stellen, om 'neen' te durven/kunnen zeggen (zonder zich schuldig of beschaamd te voelen). De mens heeft maar een beperkte draagkracht. Als deze (bijna) opgebruikt is, dan moet deze terug aangevuld worden. Het lichaam én de geest hebben voeding en rust nodig en de mogelijkheid om te herstellen. Niet meer of minder als je gsm die je geregeld in moet pluggen om de batterij voldoende geladen te houden.

Jammer genoeg bieden we ons lichaam veel te weinig adequate rust en niet vaak de gepaste voeding. 's Avonds in de zetel hangen met een pak chips en doelloos zappend op TV tot een stuk in de nacht is niet wat je lichaam en geest nodig hebben om hun draagkracht aan te vullen en veerkrachtig te worden/zijn. Gewoon gaan wandelen in een park of bos in de buurt kan zó veel goeds doen, voor lichaam én geest. Of je volledig verliezen in het leggen van de puzzel van 1.500 stukken. Of het met goeie vrienden/vriendinnen afspreken om bij te praten. Of ...

Maar is symptoombestrijding voldoende? Kunnen de (mentale) problemen en langdurige afwezigheden aangepakt worden met de klassieke methoden gekend bij artsen, psychologen, therapeuten, psychiaters, ...?

Gaat daarmee het probleem aangepakt kunnen worden en duurzaam opgelost zijn? Of vormt het eerder dat er een klein beetje uit de emmer gegoten wordt voordat deze terug onder het lekkend dak gezet wordt?

Zoals een subtitel in het boek aangeeft 'Verander de wereld, begin bij jezelf'. Het is sowieso beter om te voorkomen dan te moeten genezen. Dat beginnen bij jezelf is eigenlijk niet moeilijk of zou dat niet mogen zijn. Want veel van de nuttig tips zijn al generaties lang bekend.

• Heb mededogen en wees dus voldoende mild tegen jezelf. Behandel jezelf zoals je je beste vriend(in) zou helpen en ondersteunen.
• Werk aan je zelfkennis en wees daarbij voldoende nederig, met de beide voetjes op de grond. En ja, we willen allemaal excelleren, maar aanvaarden wie je bent met je positieve eigenschappen én met je beperkingen is uiterst belangrijk.
• Zet in op vergeving, enerzijds van jezelf maar ook van anderen. Oprechte vergevingsgezindheid leidt volgens experimenten tot een betere mentale en fysieke gezondheid.
• Wees dankbaar, ook voor de kleine dingen. Het feit dat je deze morgen aan een nieuwe dag mocht beginnen, de tas koffie die lekker smaakte, je collega die opgewekt 'goeiemorgen' zei, de regen die uitbleef, ... Er zijn zoveel zaken waarvoor je dankbaar kan en mag zijn. Neem de zaken niet als 'evident' (zeker niet als je de neiging hebt de negatieve zaken in 'the spotlight' zou zetten). Voel de dankbaarheid en je zal positiever ingesteld raken waardoor je draagkracht en veerkracht toenemen.

Werk er aan (al dan niet onder begeleiding van een coach) voor je lichaam je 'manu militari' aangeeft dat het genoeg geweest is.

Maar moeten we allemaal individueel alleen ons deeltje van het probleem aanpakken? Is het niet beter, als er zovelen last van hebben, om te kijken naar het grotere plaatje? Kunnen we niet beter vanuit de samenleving maatregelen treffen, een soort van collectieve beschermingsmiddelen (zoals aangehaald in de preventiewereld)?

Zoals de auteur, psychiater Stephan Claes, het zo mooi durft te verwoorden in zijn boek:

Kunt u ons niet helpen om ervoor te zorgen dat we met z'n allen anders gaan kijken naar een aantal zaken zodat zovelen de professionelen niet meer nodig hebben?

Food for thought !

De gestreste samenleving - Waarom we alles hebben en toch ziek worden, Stephan Claes, Uitgeverij Lannoo nv, Tielt, 2023 (4e druk maart 2024), ISBN 978 94 014 9309 3