Eerlijk toegegeven, soms kan ik ook 'de mist ingaan'. Een collega coach vertelde me enige tijd geleden dat ze een opleiding had gevolgd in verband met systeemcoachen. Dat leek me interessant. Dus op het ogenblik dat mijn oog deze titel kruiste, dacht ik...kopen en zien wat er achter systeemdenken schuilt. In welke mate kan dit een meerwaarde zijn binnen coaching en voor welke problemen.
Toen ik begon te lezen had ik snel door dat ik het ''verkeerde' boek hand aangeschaft. Het boek van Donella Meadows heeft niets te maken met coaching. Het gaat uiteraard over systeemdenken, maar dan voor economische, industriële, ... systeemfouten.
Je hebt dan 2 keuzes: het boek opzij leggen (en je beklagen over de miskoop) of het alsnog lezen (en vanuit positiviteit kijken wat je er alsnog mee kan doen).
Hierna volgt een zeer summiere samenvatting van het boek 😊
Een systeem is meer dan de som van de samenstellende delen, waarbij veel afhangt van de onderlinge verbindingen die fungeren als informatiestromen. Het doel van het systeem is vaak het meest bepalende deel van het systeem. Verander het doel en het systeem zal noodgedwongen ook veranderen. De systeemstructuur is de bron van systeemgedrag welk zich in de tijd zal manifesteren door een reeks opeenvolgende gebeurtenissen.
De voorraad van een systeem is de huidige stand van zaken, na een verloop van veranderingen door flows. Als de som der instromen gelijk is aan de som der uitstromen, dan is de voorraad in een dynamisch equilibrium. Door te spelen met in- en uitstromen kan je de voorraad wijzigen. Een feedbackloop is een gesloten keten van causale reacties die in gang gezet worden door een reeks beslissingen, regels, natuurwetten of acties welke afhankelijk zijn van het voorraadpeil. Op deze manier kan er invloed uitgeoefend worden op de voorraad. Er bestaan 2 soorten feedbackloops: de balancerende feedbackloop die evenwichtig of doelgericht is en de versterkende feedbackloop die zelfversterkend is en zorgt voor groei (bij uitbreiding vernietiging van het systeem). De mate waarmee de voorraad onder controle gehouden kan worden is onder andere afhankelijk van de snelheid waarmee de feedbackloop doorlopen wordt en dus hoe snel deze impact kan uitoefenen op de in- en uitstromen.
Een systeem is vaak complex. Dit kan je zien wanneer in een systeem de dominantie van een feedbackloop verschuift van de ene naar de andere. Zo zie je wel eens dat de versterkende feedbackloop dominant is in een systeem totdat de groei te groot wordt en de balancerende feedbackloop dominant wordt om de voorraad terug op een aannemelijk peil te krijgen. Echter, bij niet-hernieuwbare bronnen kan het dan te laat zijn en is er blijvende schade aan de voorraad aangebracht, met de nodige gevolgen/consequenties.
Meadows verwittigt ook dat we denken in modellen. Wat we denken te weten van de wereld is eigenlijk een model. Vaak met sterke gelijkenis met de werkelijke wereld. Maar het blijven modellen en deze kunnen nooit de werkelijke wereld, zoals hij is, volledig weergeven. We kunnen dat onder andere afleiden uit het feit dat systemen vaak een onderdeel zijn van een ander groter systeem, dat mogelijks op zijn beurt ook maar een subsysteem is.
Valkuilen:
Richtlijnen om in een systeemwereld te leven:
Denken in systemen - Een handleiding, Donella Meadows (Diana Wright), Uitgeverij Ten Have, Utrecht, derde druk 2023, ISBN 978 90 259 1018 1