Geweldloze communicatie (GC) helpt ons zodanig contact te maken met onszelf en de ander dat ons natuurlijk medeleven kan gaan stromen.
Het wijst ons op nieuwe manieren van uitdrukken en luisteren, door bewust de aandacht te richten op 4 gebieden die het leven verrijken:
Geweldloze communicatie verdiept het luisteren, bevordert respect en empathie en kweekt een wederzijds verlangen om vanuit het hart te geven. Sommigen gebruiken GC om compassievol met zichzelf om te gaan, anderen om te komen tot diepere persoonlijke relaties, en weer anderen voor betere relaties op het werk. GC wordt ook gebruikt voor het bemiddelen bij geschillen & conflicten.
Het is onze natuur om mededogen te geven en ontvangen. We hebben echter veel vormen van communicatie aangeleerd, waardoor we spreken en ons gedragen op manieren die anderen en onszelf verwonden.
Een vorm van levensvervreemdende communicatie is het gebruik van moralistische oordelen. Dat betekent dat degenen die niet in overeenstemming handelen met onze waarden, fout of slecht zijn.
Het uiten van onze verlangens in de vorm van eisen is ook een kenmerk van taal die mededogen blokkeert.
Bij het eerste element van GC, de waarneming, is het belangrijk dat we een scheiding aanbrengen tussen waarnemen en oordelen.
Als waarnemen gecombineerd wordt met oordelen, zullen anderen dit gauw als kritiek opvatten en zich afzetten tegen wat we zeggen.
GC is een dynamische manier van communiceren die generalisaties in ons taalgebruik net wil vermijden. In plaats daarvan wil het binnen de gegeven context en afhankelijk van het moment komen tot evaluaties op grond van concrete, objectieve waarnemingen. Bijvoorbeeld: ‘Hij heeft de afgelopen 20 wedstrijden geen punten gemaakt’ in plaats van ‘Hij is een slecht speler’.
Het tweede element van GC is het uiten van onze gevoelens. Door een woordenschat te ontwikkelen waarmee we specifieke emoties duidelijk kunnen identificeren en benoemen, kunnen we gemakkelijker een band met elkaar aangaan. Als we onszelf kwetsbaar durven opstellen, kan dit bijdragen aan het oplossen van conflicten. Bij GC is het belangrijk om onderscheid te maken tussen woorden die werkelijke gevoelens weergeven en woorden/uitspraken die gedachten, beoordelingen of interpretaties beschrijven (pseudogevoelens).
Het derde element van GC is het onderkennen van de behoeften achter onze gevoelens. Wat anderen zeggen en doen kan wel de aanleiding maar nooit de oorzaak van onze gevoelens zijn. Als iemand zich negatief uit, kunnen we daar op 4 manieren op ingaan:
Oordelen, kritiek, diagnoses & interpretaties ten aanzien van anderen zijn allemaal onbewuste uitingen van onze eigen waarden en behoeften. Als mensen iets van kritiek menen te horen, gaan ze meestal over tot de tegenaanval of zelfverdediging. Hoe directer we onze gevoelens met onze behoeften kunnen verbinden, hoe makkelijker het voor anderen is om vanuit mededogen te reageren.
In een wereld waarin we vaak scherp worden veroordeeld als we onze behoeften erkennen en laten blijken, kan het uiten van die behoeften heel beangstigend zijn. Vooral voor mensen die geleerd hebben om hun eigen behoeften te negeren ter wille van anderen.
Het vierde element van GC heeft betrekking op de vraag wat we elkaar willen verzoeken om het leven van elk van ons te verrijken. Hierbij is het zaak om vage, abstracte of onduidelijke bewoordingen te vermijden en positieve actietaal te gebruiken. Stel dus duidelijk wat je wel in plaats van wat je niet zou willen.
Hoe duidelijker we zijn, hoe groter de kans dat we dit ook krijgen. Omdat wat we zeggen niet altijd is wat wordt gehoord, moeten we leren hoe we kunnen nagaan of onze boodschap is gehoord zoals bedoeld. Vooral wanneer we spreken voor een groep leidt duidelijkheid over de respons die we willen tot vruchtbare bijeenkomsten en tijdwinst.
Verzoeken worden geïnterpreteerd als een eis wanneer anderen menen dat ze berispt of gestraft zullen worden als ze er niet aan voldoen. We kunnen de ander het vertrouwen geven dat het om een verzoek gaat door aan te geven dat we alleen willen dat de ander instemt als dit uit vrije wil gebeurt. Het doel van GC is niet om mensen en hun gedrag te veranderen met het doel onze zin te krijgen. Het doel is relaties op te bouwen die gebaseerd zijn op gelijkwaardigheid, eerlijkheid en empathie, waardoor uiteindelijk de behoeften van alle partijen kunnen worden vervuld.
Empathie is een respectvol begrijpen en aanvaarden van wat er in de ander leeft. We hebben vaak de neiging om adviezen te geven of gerust te stellen, ons eigen standpunt in te brengen of onze eigen gevoelens te uiten. Empathie vraagt echter dat we ons hoofd leegmaken en dat we met heel ons wezen naar de ander luisteren.
In GC luisteren we alleen maar naar de waarnemingen, gevoelens, behoeften en verzoeken, ongeacht de woorden die de spreker gebruikt. Dan kunnen we eventueel de ander onze reflectie op zijn woorden geven door in eigen woorden samen te vatten wat we hebben begrepen. Door empathievol te blijven, geven we de ander de gelegenheid zich volledig te uiten. Nadien zullen we onze aandacht richten op oplossingen of op verzoeken om hulp of ondersteuning.
Ons vermogen om empathie te geven staat ons toe om
Steeds weer weten mensen de verlammende werking van psychische pijn te boven te komen als ze voldoende contact hebben met iemand die met empathie naar ze luistert.
Wellicht is de belangrijkste toepassing van GC gelegen in de manier waarop we met onszelf omgaan. Wanneer we ons gedrag benaderen vanuit onze onvervulde behoeften, komt de prikkel tot verandering niet voort uit schaamte, schuld of boosheid, maar uit het oprechte verlangen om bij te dragen aan het welzijn van onszelf en anderen.
Ook zullen we meer zelfmededogen ontwikkelen als we er in het dagelijks leven bewust voor kiezen om alleen vanuit onze eigen behoeften en waarden te handelen en niet uit plichtsbesef, extrinsieke beloningen of om schuld, schaamte of straf te vermijden.
Andere mensen de schuld geven of ze straffen zijn oneigenlijke uitingen van boosheid. De ander is op geen enkele manier verantwoordelijk te stellen voor onze eigen gevoelens en behoeften. Door onze behoeften op juiste manier te uiten, hebben we een veel grotere kans dat ze vervuld worden, dan wanneer we anderen veroordelen, beschuldigen of straffen.
Complimenten nemen gewoonlijk vaak de vorm aan van oordelen, hoe positief ze ook bedoeld zijn, om het gedrag van anderen te beïnvloeden. GC moedigt ons aan om vooral waardering te uiten. Daarbij geven we 3 dingen aan:
Als waardering op deze manier wordt uitgedrukt, kunnen we die zonder enig gevoel van superioriteit of valse bescheidenheid in ontvangst nemen door de vreugde te delen met degene die de waardering uit.
Geweldloze Communicatie, Ontwapenend, doeltreffend & verbindend - Marshall B. Rosenberg, Uitgeverij Lemniscaat, 2011, ISBN 9789047703617
